TRUNG TÂM XUẤT SẮC VỀ HIỆU QUẢ NĂNG LƯỢNG

Theo tài liệu "Hướng dẫn sử dụng sơ đồ năng lượng – Dự thảo" của Chương trình Hợp tác đối tác năng lượng Việt Nam - Đan Mạch giai đoạn 2020-2025 (DEPP3), “sơ đồ năng lượng” là công cụ thể hiện mối quan hệ giữa nguồn cung và mức độ sử dụng năng lượng trong hệ thống vận hành sản xuất của công ty trong các ngành công nghiệp.

“Sơ đồ năng lượng” cung cấp góc nhìn toàn cảnh và chi tiết về dòng chảy năng lượng trong toàn bộ nhà máy, giúp xác định đâu là những “điểm nóng” tiêu thụ năng lượng, nhờ đó doanh nghiệp có thể ưu tiên các giải pháp can thiệp dựa trên dữ liệu thực tiễn. Ngoài ra, chúng cũng cung cấp dữ liệu cơ sở cho việc xây dựng các giải pháp tiết kiệm năng lượng, hoạch định chiến lược năng lượng và giảm thiểu phát thải CO2 từ năng lượng của doanh nghiệp.

Trong chuyến tham quan thực tế hôm 9/10 tới các doanh nghiệp đã ký kết và đạt kết quả trong việc triển khai Chương trình Thỏa thuận tự nguyện thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả trong các ngành công nghiệp tiêu thụ nhiều năng lượng (Chương trình VAS) của DEPP3, các kiểm toán viên năng lượng đã chia sẻ kết quả kiểm toán khi áp dụng công cụ mới này.

Tại Nhà máy Bia - Rượu - Nước giải khát Hà Nội (HABECO-ID), TS. Trịnh Viết Thiệu – chuyên gia của Công ty Cổ phần Năng lượng và Môi trường Bách khoa (Polytee), đơn vị thực hiện kiểm toán năng lượng cho nhà máy – cho biết, theo bản đồ năng lượng, được xây dựng với sự hỗ trợ của các chuyên gia Đan Mạch, công đoạn nấu bia là khâu tiêu thụ nhiệt năng lớn nhất, với mức sử dụng gần 10 triệu kWh mỗi năm. Bên cạnh đó, các giai đoạn lên men và làm mát cũng được xác định là những nguồn tiêu thụ năng lượng làm lạnh đáng kể nhất.

Dựa trên kết quả kiểm toán, đội ngũ chuyên gia đã xác định bảy giải pháp hiệu quả năng lượng tiềm năng nhất tại nhà máy.

Một trong số đó – giải pháp thay thế các lò hơi cũ hiệu suất thấp sử dụng than bằng lò hơi hiệu suất cao sử dụng biomass – đã được ban giám đốc quyết định đầu tư và lắp đặt vào cuối năm 2024. Giải pháp này nhắm vào “điểm nóng” năng lượng lớn nhất của HABECO-ID, với chi phí đầu tư 15 tỷ đồng, thời gian hoàn vốn 4,7 năm, và hứa hẹn cắt giảm khoảng 536 tấn than đồng thời giảm phát thải 980 tấn CO2/năm.

Sáu giải pháp khác - như sử dụng khí lạnh thải ra từ quá trình bay hơi CO2 để làm lạnh NH3, sử dụng thiết bị xử lý cặn Ewater để loại bỏ cặn bẩn và nâng hiệu suất trao đổi nhiệt của tháp làm mát, lắp đặt hệ thống đun nước nóng (economizer) để sử dụng nhiệt từ khí thải lò hơi, v.v - đang được HABECO-ID cân nhắc đưa vào kế hoạch thực hiện trong tương lai.

Nếu cả bảy giải pháp được thực hiện đầy đủ, nhà máy sẽ cắt giảm 25,4% tổng tiêu thụ năng lượng và 20,5% lượng phát thải CO2 so với trước kia. Với một nhà máy có công suất thiết kế 50 triệu lít bia mỗi năm, đây là con số khổng lồ và hiệu quả, nhất là nhà máy đang có mức tiêu thụ năng lượng (228 MJ/hl) cao hơn so với tiêu chuẩn ngành (196 MJ/hl) và phụ thuộc khá nhiều vào nhiên liệu than. Trong giai đoạn 2021-2023, HABECO-ID đã phải chi từ 10-15 tỷ mỗi năm cho than đốt.

“Việc kiểm toán năng lượng chi tiết và lập sơ đồ năng lượng cho chúng tôi góc nhìn tổng quan để tư vấn cho HABECO-ID về các giải pháp kỹ thuật và tính toán hiệu suất đầu tư”, TS. Thiệu nói. Do Thông tư 25/2020/TT-BCT về việc thực hiện kiểm toán năng lượng chưa đưa vào công cụ này, TS. Thiệu đề xuất đưa sơ đồ năng lượng vào quy trình bắt buộc của Thông tư "để đạt được hiệu quả kiểm toán năng lượng tốt hơn".

Ông Trần Đăng Tuấn – Phó Giám đốc HABECO-ID, nhìn nhận việc tham gia vào thỏa thuận tự nguyện VAS giúp họ tiếp cận việc quản lý năng lượng một cách bài bản hơn và các giải pháp đề xuất từ Chương trình đã giúp họ nâng cao hiệu suất sản xuất. Đồng thời, ông khẳng định định hướng phát triển xanh, bền vững mà công ty đang theo đuổi.

Chia sẻ với Khoa học và Phát triển, TS. Trịnh Viết Thiệu thừa nhận rằng việc lập sơ đồ năng lượng không dễ dàng, vì các nhà máy không có đủ dữ liệu về năng lượng.

“Các nhà máy ở Việt Nam thường chỉ biết được tổng năng lượng đầu vào và đầu ra, không có được con số chi tiết cho từng công đoạn ở giữa. Mỗi nhà máy lại là một tổ hợp phức tạp của rất nhiều công đoạn, nên để lập được sơ đồ chính xác và hiệu quả, chúng tôi phải dùng các thiết bị đo, giám sát tốt để liên tục theo dõi hoạt động của nhà máy trong nhiều tháng, thậm chí là 1 năm. Tuy nhiên, khi đã có sơ đồ năng lượng thì những năm tiếp theo, sẽ dễ dàng theo dõi được mỗi công đoạn đang gặp vấn đề gì về hiệu suất năng lượng để can thiệp”, anh nói.

TS. Thiệu đúc kết rằng, có ba yếu tố cần quan tâm để nâng cao chất lượng cho việc lập sơ đồ năng lượng nói riêng và kiểm toán năng lượng nói chung - đó là công cụ, con người và chất lượng báo cáo.

Theo đó, không thể dùng những con số năng lượng ghi trên nhãn thiết bị của nhà máy, mà phải sử dụng các công cụ đo lường hiện đại (như máy phân tích công suất, máy đo rò rỉ siêu âm) để thu thập dữ liệu thực tế, từ đó phát hiện các vấn đề về năng lượng.

Thứ hai, đối với hoạt động kiểm toán năng lượng, các doanh nghiệp chỉ làm theo quy định tối thiểu, bỏ qua tiềm năng cải thiện hiệu quả và tiết kiệm chi phí dài hạn mà kiểm toán năng lượng thực sự mang lại. Giải pháp là cần thành lập một nhóm kiểm toán liên kết gồm chuyên gia bên ngoài và nhân sự nội bộ để đảm bảo sự hợp tác hiệu quả, truy cập dữ liệu đầy đủ và tăng tính cam kết đối với kết quả kiểm toán.

Cuối cùng là chất lượng báo cáo. Các báo cáo kiểm toán năng lượng trước đây có thể dài dòng hoặc không rõ ràng khiến ban lãnh đạo doanh nghiệp khó đưa ra quyết định. Tuy nhiên, khi được trình bày dưới dạng các bảng tóm tắt ngắn gọn, rõ ràng, có sơ đồ năng lượng để minh họa, liên kết trực tiếp giữa vấn đề – giải pháp, và kèm theo các chỉ số tài chính chính yếu như mức đầu tư, tiết kiệm năng lượng, thời gian hoàn vốn thì sẽ giúp ích rất nhiều cho ban lãnh đạo công ty.

Từ kinh nghiệm thực tiễn mà nhà máy HABECO-ID và nhà kiểm toán năng lượng Polytee đã được tiếp cận trong chương trình VAS, TS. Thiệu đề xuất ba điều để mở rộng quy mô kiểm toán năng lượng ở Việt Nam, bao gồm: (i) cập nhật Thông tư 25/2020/TT-BCT để đưa bản đồ năng lượng trở thành yêu cầu bắt buộc; (ii) tổ chức đào tạo chuyên sâu cho các kiểm toán viên năng lượng và cán bộ quản lý năng lượng tại nhà máy về kỹ thuật lập bản đồ năng lượng nâng cao và sử dụng thiết bị đo lường hiện đại, và (iii) kết nối các hoạt động kiểm toán năng lượng chất lượng cao (có lập bản đồ năng lượng) với các chương trình tài chính xanh ưu đãi và các chính sách khuyến khích đầu tư khác.

Mục tiêu nhằm thúc đẩy doanh nghiệp đầu tư vào các hoạt động kiểm toán chuyên sâu, từ đó hình thành các dự án tiết kiệm năng lượng khả thi về mặt tài chính.